اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر حل مسئله، حافظه عددی و خودکارآمدی ریاضی دانش‌آموزان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه ارومیه

2 استاد گروه روانشناسی دانشگاه ارومیه

3 استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه، ارومیه ایران

چکیده

هدف: هدف از مطالعه حاضر بررسی اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی- فراشناختی بر حل مسئله، حافظه عددی و خود کارآمدی ریاضی دانش آموزان بود.
روش: روش پژوهش مطالعـه حاضر نیمه آزمایشی با پیش‌آزمون- پس‌آزمون و گــروه کنترل بود. جـامعه آماری را کلیه دانش­آموزان دختر ششم ابتدایی ناحیه یک شهر ارومیه در سال تحصیلی 1394-1395 تشکیل دادند. با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای تعداد ۶۰ نفر انتخاب و به‌صورت کاملاً تصادفی در گروه‌های آزمایش (30 نفر) و کنترل (30 نفر) قرار گرفتند؛ و به پرسشنامه خود کارآمدی ریاضی، آزمون برج لندن و حافظه عددی وکسلر پاسخ دادند. گروه آزمایش ۱۰ جلسه تحت آموزش راهبردهای شناختی- فراشناختی قرار گرفت. داده‌های حاصل با روش‌های آماری شاپیرو- ویلک، باکس، لوین و تحلیل کواریانس چند متغیره مورد تحلیل قرار گرفتند.
یافته‌ها: میانگین گروه‌های آزمایش و کنترل در حل مسئله (69/44=F، 001/0=P)، حافظه عددی (44/12=F، 001/0=P) و خودکارآمدی (88/8=F، 001/0=P)، تفاوت معنی‌داری دارند.
نتیجه‌گیری: دانش‌آموزانی که راهبردهای شناختی و فراشناختی را دریافت کرده‌اند، در حل مسئله، حافظه عددی و خودکارآمدی ریاضی پیشرفت نشان دادند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The effectiveness of teaching cognitive and metacognitive strategies on problem solving, Numerical memory and Mathematics self-efficacy in students

نویسندگان [English]

  • mahsa gasemi gheshlagh 1
  • firouzeh sepehrianazar 2
  • javad keyhan 3
2 Academic member of urmia university
3 assistant professor of Urmia university
چکیده [English]

Objective: The purpose of this study was to determine the effectiveness of cognitive and metacognitive strategies on numeral memory, mathematics self-efficacy and problem solving of students.
Method: Experimental study was used with pretest-posttest design with control group. The study population consisted of all students in Urmia. Tower of London and numerical mathematics self-efficacy questionnaire and Wechsler Memory scale were used. Sample consisted of 60 members that assigned to 2 groups (30 number in experimental and 30 number in control group). The experimental group in 10 sessions of cognitive strategies - and metacognitive During these meetings, no teaching was given to the control group.
Results: Considering the results of multivariate analysis of covariance different experimental group and control group mean to solve the problem with the amount of f = 44/69, 0/001 alpha level is significant. The difference between mean numerical memory test groups and control the amount of F = 12/44 at 0/001 and the mathematics self-efficacy alpha with a value of f = 8/88 in 0/004 alpha level is significant.
Conclusion: Training cognitive and metacognitive intervention was effective on problem solving, number memory and mathematics self-efficacy. Therefore, based on the results of this study, the use of cognitive and metacognitive learning alongside other interventions has been proposed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognition- Metacognition strategies
  • Numerical memory
  • Mathematics self-efficacy and Problem solving
آقازاده، محرم (1390). راهنمای روش‌های نوین تدریس. تهران: آبیژ.
امین­آبادی، زهرا (1392). مقایسه اثربخشی دو روش آموزش راهبردهای فراشناختی و آموزش به وسیله نرم‌افزار بر بهبود کارکردهای شناختی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مبتلا به نارساخوانی. پایان‌نامه جهت اخذ کارشناسی‌ارشد. دانشگاه محقق اردبیلی.
بهرامی، فاطمه و بدری، مرتضی. (1396). رابطه ادراک از محیط یادگیری و سرزندگی تحصیلی با نقش واسطه‌ای شناخت، فراشناخت، انگیزه پیشرفت و خودکارآمدی در دانشجویان. دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری.  5(9)، 189-212.
جلیل ابکنار، سمیه (۱۳۹۰). بررسی اثربخشی راهبردهای شناختی و شناختی و فرا شناختی بر مهارت حل مساله ریاضی در دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی پایه سوم راهنمایی در شهرستان‌های استان تهران. پایان‌نامه جهت اخذ کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی.
جم، حوریه (1391). تأثیر یک برنامه حرکتی ریتمیک 8 هفته‌ای بر حافظه عددی دختران کم‌توان ذهنی. پایان نامه جهت اخذ کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت دبیر رجایی دانشکده تربیت‌بدنی و علوم ورزشی.
درویژه، زهرا و حسینی، سوده (1394). «تأثیر القای استرس بر ظرفیت حافظه کاری». مطالعات روانشناختی، 11(4)، 37-56.
دلاور، علی (۱۳۸۰). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. چاپ ششم. تهران: انتشارات رشد.
زارعی، اقبال؛ شهنی کرمزاد، مانا و شهنی ییلاق، منیجه (۱۳۹۱). «تأثیر آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی در کاهش اضطراب امتحان و افزایش عملکرد درس علوم تجربی در دانش‌آموزان دختر سال سوم راهنمایی اهواز». مجله علوم تربیتی شهید چمران اهواز، ۶(۱)، ۲-۱۹.
سلیمانی، اسماعیل؛ عباسی، مسلم و طغیانی، الهه (1395). «اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی فراشناختی بر عملکرد توجهی – حافظه‌ای دانش‌آموزان مبتلا به ADHD». راهبردهای شناختی در یادگیری، (7)4، 1-21
سلیمانی، اسماعیل. (۱۳۹۴). «مقایسه دانش‌آموزان با و بدون اختلال یادگیری ریاضی در آزمون برج لندن و مقیاس عملکرد پیوسته». ناتوانی‌های یادگیری، ۴(۳)، ۵۶-۵۷.
قربانعلی­زاده، خیرالله (1385). رابطه بین بر ظرفیت حافظه فعال و راهبردهای یادگیری و عملکرد تحصیلی در دانش‌آموزان سال سوم متوسطه شهر سنگرود. پایان‌نامه جهت اخذ کارشناسی‌ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی.
قدم‌پور، عزت‌الله؛ یوسفوند، لیلا و رادمهر، پروانه. (1396). مقایسه اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر امید تحصیلی در دانشآموزان دختر و پسر. دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری. 5(9)، 33-47
قنبرزاده علمداری، ناهید (1380). رابطه نگرش، باورهای خودکارآمدی و انتظار عملکرد با عملکرد ریاضی دانش‌آموزان دختر و پسر دبیرستان. پایان‌نامه جهت اخذ کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
کاظمی، سلطانعلی و سیف، افسانه (1389). «تأثیر آموزش کارکردهای اجرایی بر عملکرد نیمرخ وکسلر کودکان (حساب، رمزنویسی، اطلاعات، حافظه عددی) در دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری شهر شیراز. مجله روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی،1(12)، 108-93.
کرمی، بختیار؛ کرمی، آزادالله و هاشمی، نظام (۱۳۹۲). «اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر خلاقیت، انگیزه پیشرفت و خودپنداره تحصیلی». ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، ۲(۴)، ۱۳۱-۱۴۰.
کرمی‌نوری، رضا (1394). روانشناسی حافظه و یادگیری: با رویکردی شناختی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
کسائیان، کوثر؛ کیامنش، علیرضا و بهرامی، ‌هادی (۱۳۹۳). «مقایسه‌ی عملکرد حافظه‌ی فعال و نگهداری توجه دانش‌آموزان با و بدون ناتوانی‌های یادگیری». مجله ناتوانی‌های یادگیری، ۳(۴)، ۱۱۲-۱۲۳.
کجباف، محمدباقر؛ لاهیجانیان، زهرا و عابدی، احمد. (۱۳۸۹). «مقایسه نیم‌رخ حافظة کودکان عادی با کودکان دچار ناتوانی‌های یادگیری در املا، ریاضی و روخوانی». تازه‌های علوم شناختی، ۱۲(۱)، ۱۷-۲۵.
گری و مارنات. (1990). راهنمای سنجش روانی: برای روان شناسان بالینی، مشاوران و روان‌پزشکان. ترجمه حسن پاشا شریفی و محمدرضا نیکخو، 1384. ویرایش چهارم. تهران: سخن.
صافی، احمد. (1392). آموزش‌وپرورش ابتدایی، راهنمایی تحصیلی و متوسطه. تهران: انتشارات سمت.
ملکی، بهرام (1384). «تأثیر آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر افزایش یادگیری و یادداری متون درسی مختلف». تازه‌های علوم شناختی، ۷(۳)، ۴۱-۵۰.
مفتخری حاجی میرزایی، شیوا؛ اسدزاده، حسن و کریمی، یوسف (۱۳۹۰). «اثر آموزش راهبردهای یادگیری (شناختی و فراشناختی) بر عملکرد حافظه فعال دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه شهر تهران». فصلنامه روانشناسی تربیتی، ۱۸(۶)، ۱۰۳-۱۲۷.
محمدی آریا، علیرضا؛ سیف نراقی، مریم؛ دلاور، علی و سعدی­پور، اسماعیل (۱۳۹۱). «تأثیر آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر عملکرد حل مسئله و رفتار سازشی دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی». فصلنامه افراد استثنایی، ۲(۸)، ۵۶-۷۴.
محمدی درویش بقال، ناهید؛ حاتمی، حمیدرضا؛ اسدزاده، حسن و احدی، حسن (1392) «بررسی تأثیر آموزش راهبردهای خودتنظیمی ‌(شناختی و فراشناختی) بر باورهای انگیزشی انگیزش تحصیلی، خودکارآمدی، اضطراب آزمون دانش‌آموزان دبیرستانی». فصلنامه روانشناسی تربیتی، 27(9)، 49-92.
مهاجر، آمنه (1387). بررسی تأثیر آموزش راهبردهای فراشناختی بر ظرفیت حافظه فعال و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دوره سوم راهنمایی شهر تهران. پایان‌نامه جهت اخذ کارشناسی‌ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی.
هرنگهان، بی. ار و السون، متیو اچ. (1976). مقدمه‌ای بر نظریه‌های یادگیری، ترجمه علی اکبرسیف (1393). ویرایش هفتم. تهران: انتشارات دوران.
Anderson, J.R., Betts, S., Ferris, J.L., Fincham, J.M. (2011). “Cognitive and metacognitive activity in mathematical problem solving: prefrontal and parietal patterns. Cogn. Affect”. Behavioral Neuroscience. 11(1), 52-67.
Altun, S. & Erden, M.(2013). “Self-regulation based learning strategies and self-efficacy perceptions as predictors of male and female student’s mathematics achivement”. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 106, 2354-2364.
Arsalidou, M., Taylor, M.J. (2011). “Is 2 + 2 = 4? Meta-analyses of brain areas needed for numbers and calculations”. NeuroImage, 54(3), 2382-2393.
Ayotolaa, A., Adedejib A., Ayotolaa, T. (2009). “The relationship between mathematics self-efficacy and achievement in mathematics”. Procedia Social and Behavioral Sciences. 1, 953-957.
Culaste, I. C. (2011). “Cognitive skills of mathematical problem solving of grade 6 children”. International Journal of Innovative Interdisciplinary Research, 1, 120-125.
Ifenthaler, D. (2012). “Determining the effectiveness of prompts for self-regulated learning in problem-solving scenarios”. Educational Technology & Society, 15(1), 38-52.
National Council of Teachers of Mathematics (NCTM). (2012). Problem Solving. In Standards and Focal Points. Retrived from http://www.nctm.org/standards/content.aspx?id=26860.
Nasrollahian Mojarad, S., Shabani, S., AhmadiGatabb, T. (2013). “Studying the Effects of Teaching Cognitive and Metacognitive Strategies on Self-efficacy and Goal-selecting of Orphan Girl Students”. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 84, 1716-1721.
Ozsoy, G. (2010). An Investigation of the relationship between Metacognition and Mathematics Achievement. Asia Pacific Edu. Rev.
Phonapichat, P., Wongwanich, S., Sujiva, S. (2014). “An analysis of elementary school students’ difficulties in mathematical problem solving”. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 116, 3169-3174.
Parajes, I., Miller, M.D. (1995). “Mathematics self-efficacy and mathematics outcomes. The need for specificity of assessment”. Journal of Counselling Psychology, 82, 153-195.
Pratt, D. D. (Forthcoming). (2003). Good teaching: one size fits all? U: An Up-date on Teaching Theory, Jovita Ross-Gordon (Ed.), San Francisco: Jossey-Bass, Publishers.
Puteh, M., Ibrahim, M. (2010). “The usage of self-regulated learning strategies among form four students in the mathematic problem solving context: A case study”. Social and Behavioral Sciences, 8, 445-452.
Sepehrianazar, F., Mahmodi, L. (2014). “Relationship between mathematic Self- efficacy, and student's performance in statistics: the meditational role of attitude toward mathematic and mathematic anxiety”. Journal of educational science and psychology. Vol. IV, No. 1, 32-42
Tschentscher, N., Hauk O. (2014). “How are things adding up? Neural differences between arithmetic operations are due to general problem solving strategies”. NeuroImage 92, 369-380.
Wan Jaafar, W.M., Mohd Ayub, A.F. (2010). “Mathematics Self-efficacy and Meta-Cognition Among University Students”. Procedia Social and Behavioral Sciences, 8, 519-524.