اثربخشی توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای بر حافظه کاری و انعطاف‌پذیری شناختی کودکان دارای اختلال یادگیری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه روانشناسی دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی

3 استادیار، گروه روانشناسی دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران

چکیده

هدف: هدف این پژوهش، بررسی اثربخشی توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای بر حافظه کاری و انعطاف‌پذیری شناختی کودکان دارای اختلال یادگیری بود.
روش:  این پژوهش به شیوه‌­ی نیمه‌­آزمایشی و با طرح پیش‌­آزمون و پس­‌آزمون با گروه کنترل و با پیگیری 45 روزه اجرا شد. از میان دانش‌آموز مبتلا به اختلال یادگیری مراجعه‌کننده به مراکز ویژه اختلالات یادگیری 24 دانش‌آموز دارای اختلال یادگیری به‌صورت تصادفی انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل گمارده شدند (12 نفر برای هر گروه). برای جمع‌آوری داده­‌ها از تکلیف چند محرک پیشین (ان- بک) و آزمون مرتب کردن کارت ویسکانسین استفاده شد. داده‌ها با استفاده از تحلیل واریانس مختلط (3×2) با استفاده از نرم‌افزار SPSS-24 تحلیل شدند.
یافته‌ها: یافته‌­ها نشان داد که بین گروه آزمایش و کنترل در حافظه کاری (05/0p <، 34/29 ، 33/1= df، 21/19=F)، تعداد طبقات (05/0p <، 44، 2=df، 49/8=F) و خطای درجاماندگی (05/0p <، 92/34 ، 55/1=df ، 07/11=F) تفاوت معنی‌­داری وجود دارد.
نتیجه­ گیری: با توجه به این نتایج می‌توان گفت که توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای بر بهبود حافظه کاری و انعطاف‌پذیری شناختی کودکان دارای اختلال یادگیری اثربخش است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Computerized Cognitive Rehabilitation on Working Memory and Cognitive Flexibility Among Children with Learning Disorder (LD)

نویسندگان [English]

  • Hossein Zare 1
  • Fateme Chorami 2
  • aliakbar sharifi 3
1 Professor, Department of Psychology, Payame Noor University, Tehran, Iran
2 Master of Clinical Psychology
3 Assistant Professor, Department of Psychology, Payamnoor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Objective: The purpose of this research was to study the effect of computerized cognitive rehabilitation on working memory and cognitive flexibility among children with Learning Disorder (LD).
Method: This research was performed in semi-experimental manner with the pre-test, post-test and a controlgroup and with 45-day following-up. Among the students with learning disabilities, 24 students with learning disabilities were randomly selected and assigned to two experimental and control groups (12 people for each group). To collect the data, N-Back Test and Wisconsin Card Sorting Test were used. Data were analyzed by mixed analysis of variance (2×3) using the SPSS-24 software.
Results: The results showed that there is a significant difference between experimental and control groups in working memory (F=19.21, df= 1.33, 29.34, p<0.05), number of categories (F=8.49, df=2, 44, p<0.05) and perseverative errors (F=11.07, df=1.55, 34.92, p<0.05).
Conclusion: According to these results, it can be said that computerized cognitive rehabilitation is effective on improving of working memory and cognitive flexibility in children with learning disorder.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Computerized Cognitive Rehabilitation
  • Working Memory
  • Cognitive Flexibility
  • Learning Disorder
آب باریکی، اکرم؛ یزدان بخش، کامران و مؤمنی، خدامراد. (1396). «اثربخشی توان بخشی شناختی رایانه­ای بر نارسایی شناختی دانش­آموزان با ناتوانی یادگیری». فصلنامه روان­شناسی افراد استثنایی، 7(26)، 157-127.
اخوان تفتی، مهناز؛ آذری خیابانی، مائده و هاشمی، زهرا. (1395). «آزمایش سودمندی یک برنامه توان افزای شناختی برای بهبود کارکردهای اجرایی در دانش­آموزان با نارسایی­های ویژه یادگیری»، فصلنامه تازه­های علوم شناختی، 14(3)، 382-372.
امانی، امید؛ مظاهری، محمدعلی؛ نجاتی، وحید و شمسیان، بی‌بی شهین. (1396). «اثربخشی توان‌بخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی (توجه و حافظه فعال) نوجوانان بقا یافته از لوسمی حاد لنفوبلاستیک دارای سابقه شیمی درمانی»، مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 27(147)، 138-126.
اورکی، محمد؛ زارع، حسین و عطار قصبه، زهرا. (1396). «تأثیر توان­بخشی شناختی بر حافظه کاری و پیشرفت تحصیلی کودکان با اختلال ریاضی»، پژوهش در کودکان استثنائی، 6(2)، 183-167.
خراسانی، امیرحمزه؛ آگیلار وفایی، ماریاای؛ نجاتی، وحید و حسن آبادی، حمیدرضا. (1396). «انتقال نزدیک و دور در آموزش ظرفیت حافظه کاری با استفاده از تکالیف فراخنای ساده». تحقیقات علوم رفتاری، 15(2)، 167-159.
رفیع­خواه، محسن و مهاجرانی، محمد. (1393). «اثربخشی تمرین بازداری شناختی بر انعطاف­پذیری ذهنی دانش­آموزان با ناتوانی یادگیری». مطالعات ناتوانی، 11(8)، 927-917.
زندکریمی، غزال و یزدی، سیده منور. (1395). «مقایسه سطح حافظه کاری، انعطاف­پذیری و حل مسئله دانشجویان در انتخاب راهبردهای مقابله با استرس هیجان­مدار». دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 4(7)، 70-57.
سادوک، بنجامین جیمز؛ سادوک، ویرجینیا آلکوت و روئیز، پدرو. (2015). خلاصه روان پزشکی کاپلان و سادوک (ترجمه فرزین رضاعی)، فروردین 1396، چاپ دوم، جلد سوم، تهران: انتشارات ارجمند.
شریفی، پریسا؛ موسوی، سیدعلی محمد و حسنی، جعفر. (1397). «نقش تشخیصی مدل حساسیت به تقویت، راهبردهای فرایندی نظم­جویی هیجان و انعطاف­پذیری شناختی در تشخیص افراد دارای اعتیاد به اینترنت». مجله روان­شناسی شناختی، 6(2)، 60-51.
عطادخت، اکبر؛ نریمانی، محمد؛ حضرتی ساقصلو، شیوا و مجدی، هادی. (1397). «مقایسه توانایی برنامه­ریزی- سازماندهی و انعطاف­پذیری شناختی در دانش­آموزان با و بدون اختلال یادگیری خاص». دوفصلنامه راهبردی شناختی در یادگیری، 6(10)، 15-1.
عیوضی، سیما؛ یزدان­بخش، کامران و مرادی، آسیه. (1398). «اثربخشی توان­بخشی شناختی بر بهبود حافظـه کاری در کودکان مبتـلا به نارسایی توجه/ بیش­فعالی». فصـلنامه علمی- پژوهشی عصب روان­شناسی، 5(1)، 134-121.
کرک، ساموئل؛ گالاگر، جیمز و روت کولمن، مری. (2015). روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی (ترجمه حسین ملک­محمدی و محمد مشکانی). پاییز 1395، چاپ اول، تهران: نشر ارسباران.
معین­الغربائی، فاطمه؛ اسلامی، معصومه و فدائی، مهدی. (1394). «شیوع ناتوانی­های خاص یادگیری در دانش­آموزان دوره ابتدایی استان خراسان شمالی». فصل­نامه علمی- پژوهشی ناتوانی­های یادگیری، 5(1)، 124-101.
نجارزادگان، مریم؛ نجاتی، وحید؛ امیری، نسرین و شریفیان، مریم. (1394). «بررسی اثر توان­بخشی شناختی بر عملکردهای اجرایی (توجه و حافظه کاری) در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه/ بیش­فعالی». فصلنامه علمی- پژوهشی طب توان­بخشی، 4(2)، 108-97.
نجاتی، وحید. (1396). توان­بخشی هوشمند حافظه و توجه آرام. نشر رشد فرهنگ.
نجاتی، وحید. (1394). «اثر درمان نگه­دارنده متادون بر کارکردهای اجرایی مصرف­کنندگان مواد مخدر». فصلنامه اعتیادپژوهی سوء­مصرف مواد، 9(36)، 30-19.
نجاتی، وحید. (1392). «ارتباط بین کارکردهای اجرایی مغز با تصمیم­گیری پرخطر در دانشجویان». مجله تحقیقات علوم فناوری، 11(4)، 278-270.
نسائیان، عباس؛ اسدی گندمانی، رقیه و مرادی، محمد. (1396). «مقایسه سازمان­دهی- برنامه­ریزی، استدلال و حافظه کاری در کودکان با و بدون اختلال خاص یادگیری». دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 5(8)، 13-1.
Akyurek, G., Efe, A., Kilic, B. G., & Bumin, G. (2018). “The Effect of Cognitive Therapy on Executive Functions and Occupational Routines in Children with Dyslexia”, Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 99(10), e19.‏
Alloway, T. P., Bibile, V., Lau, G. (2013). “Computerized working memory training: Can it lead to gains in cognitive skills in students?”, Computers in Human Behavior, 29(3), 632-638.‏
Barkley, R. (2006). Attention deficit/hyperactivity disorder: A clinical handbook (3rd ed).New York: Guilford Press.
Barman, A., Chatterjee, A., Bhide, R. (2016). “Cognitive impairment and rehabilitation strategies after traumatic brain injury”. Indian journal of psychological medicine, 38(3), 172-185.‏
Bartelet, D., Ansary, D., Vaessen, A., Blomert, l. (2014). “Cognitive subtypes of mathematics learning difficulties in primary education”. Research in Developmental Disabilities, 35(3), 657-670.
Ching, B. H.  H., Nunes, T. (2016). “The importance of additive reasoning in children’s mathematical achievement: A longitudinal study”. Journal of Educational Psychology, 109(4), 477-508.
Chou, C. P., Wang, S., Ching, G. S. (2011). “Balanced reading instructions: An action research on elementary cram school students”. International Journal of Research Studies in Language Learning, 1(1), 3-20.
Dehn. M. J. (2008). Working Memory and Academic Learning: Assessment and Intervention. New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
Fadaei, E., Tavakoli, M., Tahmasebi, A., Narimani, M., Shiri, V., & Shiri, E. (2017). “The relationship between executive functions with reading difficulties in children with specific learning disorder”. Archives of Neuroscience, 4(4), 30-42.
Fairleigh, D., & Noame, W. E. (2010). Diagnostic utility of executive function assessment for adults with learning disorders in reading and mathematics. University AAT 3uv, 202, 138.‏
Goldstein, S., & Naglieri, J. A. (2014). Executive functioning. A. Goldstein, Sam.
Gupta, P., & Sharma, V. (2017). “Working Memory and Learning Disabilities: A Review”. International Journal of Indian Psychology, 4(4), 111-121.
Guajardo, N. R., & Cartwright, K. B. (2016). “The contribution of theory of mind, counterfactual reasoning, and executive function to pre-readers’ language comprehension and later reading awareness and comprehension in elementary school”. Journal of Experimental Child Psychology, 144, 27-45.
Johnson, E. S., Humphrey, M., Mellard, D. F., Woods, K., & Swanson, H. L. (2010). “Cognitive processing deficits and students with specific learning disabilities: A selective meta-analysis of the literature”. Learning Disability Quarterly, 33(1), 3-18.‏
Kaneda, M., & Osaka, N. (2008). “Role of anterior cingulate cortex during semantic coding in verbal working memory”. Neuroscience letters, 436(1), 57-61.
Kieffer, M. J., Vukovic, R. K., & Berry, D. (2013). “Roles of attention shifting and inhibitory control in fourth‐grade reading comprehension”. Reading Research Quarterly, 48(4), 333-348.‏
Kolb, B., & Gibb, R. (2014). “Searching for the principles of brain plasticity and behavior”. Cortex, 58, 251-260.
Loughan, A. R., Allen, D. H., & Braun, S. E. (2019). Living with oligodendroglioma. In Oligodendroglioma (pp. 55-75). Academic Press.‏
Malhotra, S., Rajender, G., Sharma, V., & Singh, T. B. (2009). Efficacy of cognitive retraining techniques in children with learning disability. stroke.‏
Mattison, R. E., & Mayes, S. D. (2012). “Relationships between learning disability, executive function, and psychopathology in children with ADHD”. Journal of Attention Disorders, 16(2), 138-146.‏
Moura, O., Simões, M. R., & Pereira, M. (2014). “WISC‐III Cognitive Profiles in Children with Developmental Dyslexia: Specific Cognitive Disability and Diagnostic Utility”. Dyslexia, 20(1), 19-37.‏
Sale, P., & Gentile, G. (2018). Cognitive Rehabilitation Therapy for Neurologic Diseases. In Rehabilitation Medicine for Elderly Patients (pp. 341-347). Springer, Cham.
Swanson, H. L., Howard, C. B., & Saez, L. (2006). “Do different components of working memory underlie different subgroups of reading disabilities?”, Journal of Learning Disabilities, 39(3), 252-269.
Watson, Silvana M. R. (2016). “The Role of Executive Functions in Classroom Instruction of Students with Learning Disabilities”. International Journal of School and Cognitive Psychology, 3(1), 50-73
Wittlin, N. E. (2010). Diagnostic utility of executive function assessment for adults with learning disorders in reading and mathematics (Doctoral dissertation, Fairleigh Dickinson University).