بررسی رابطه فراشناخت و خودناتوان‌سازی با واسطه‌گری خودکارآمدی عمومی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی دانشگاه شیراز

2 دانشیار بخش روانشناسی تربیتی

چکیده

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش واسطه‌ای خودکارآمدی عمومی در رابطه‌ی بین فراشناخت و خودناتوان­سازی دانشجویان انجام پذیرفت.
روش: شرکت‌کنندگان پژوهش شامل 336 نفر (189 زن و 147 مرد) از دانشجویان دوره کارشناسی دانشگاه شیراز بودند که براساس روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند. به­منظور بررسی متغیرهای پژوهش هر یک از شرکت‌کنندگان مقیاس خودکارآمدی عمومی (شوآرزر و جروسلم، 1992)، مقیاس آگاهی فراشناختی (شراو و دنیسون، 1994) و مقیاس خودناتوان­سازی (جونز و رادوالت، 1982) را تکمیل نمودند. پایایی ابزارهای پژوهش به­وسیله ضریب آلفای کرونباخ و روایی آن‌ها به کمک روش همسانی درونی و تحلیل گویه تعیین شد.
یافته‌ها: نتایج حاکی از روایی و پایایی رضایت‌بخش پرسشنامه­ها بود. نتایج تحلیل مسیر از نوع مدل­یابی معادلات ساختاری نشان دادند که مدل پیشنهادی با داده­های این پژوهش برازش مناسبی دارد. فراشناخت به نحو مستقیم توانست خودناتوان­سازی را پیش‌بینی کند. یافته‌ها نشان دادند که فراشناخت از طریق واسطه‌گری خودکارآمدی عمومی، به نحو غیرمستقیم نیز خودناتوان­سازی را پیش‌بینی می‌کند. نقش واسطه‌ای خودکارآمدی عمومی با استفاده از آزمون بوت‌استراپ معنادار بود.
نتیجه‌گیری: به‌طور کلی می‌توان نتیجه گرفت که فراشناخت از طریق افزایش خودکارآمدی عمومی دانشجویان می‌تواند بر خودناتوان‌سازی آنها اثر منفی بگذارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation of Relationship between Metacognition and Self-Handicapping with Mediation of General Self-Efficacy

نویسندگان [English]

  • mina mahbod 1
  • farideh yousefi 2
چکیده [English]

Objective: This study was conducted aiming to investigate the mediating role of general self-efficacy in relationship between metacognition and self-handicapping.
Method: The participants were 336 (189 women and 147 men) undergraduate students from Shiraz University selected by random multistage cluster sampling method. The participants completed three measures: General Self-efficacy Scale (Schwarzer & Jerusalem, 1992), Metacognitive Awareness Inventory Scale (Schraw & Dennisson, 1994), and Self-handicapping Scale (Jones & Rhodewalt, 1982). Cronbach’s alpha coefficient was used to examine the reliability of the scales. To determine the validity, internal consistency and item analysis were applied.
Results: The findings showed the reliability and validity of all instruments were at satisfactory level. The results indicated that the model had a good fitness with the data.  Metacognition could predict self-handicapping in a direct mannar.  Moreover, general self-efficacy had a mediating role in relationship between metacognition and self-handicapping. The mediating role of general self-efficacy applying Bootstrap was significant.
Conclusion: Totally, it is concluded that the metacognition can affect students’ self-handicapping in a negative manner through increasing their general self-efficacy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • General Self-Efficacy
  • Metacognition
  • Self-Handicapping
ابافت، حمیده. (1388). «رابطه راهبردهای فراشناختی، خوداثربخشی و شیوه­های فرزندپروری با خودناتوان­سازی تحصیلی در دانش­آموزان دبیرستان­های اهواز». یافته­های نو در روان‌شناسی، 2(7)، 108-122.
اردلان، الهام و حسین­چاری، مسعود. (1390). «پیش­بینی سازگاری تحصیلی براساس مهارت­های ارتباطی با واسطه­گری باورهای خودکارآمدی». فصلنامه روا‌ن‌شناسی تربیتی، 17(6)، 1-28.
اصغـرنژاد، طاهره. (1382). بررسی رابطه خودکارآمـدی و مسند مهارگذاری با موفقیت تحصیلی. پـایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید بهشتی.
حجازی، الهه و نقش، زهرا. (1387). «الگوی ساختاری رابطه ادراک از ساختار کلاس، اهداف پیشرفت، خودکارآمدی و خودنظم­بخشی در درس ریاضی». تازه­های علوم شناختی، 10(4)، 27-38.
حسینیان، سیمین و نیکنام، ماندانا. (1389). «تأثیر مداخله آموزش شناختی-رفتاری بر خودناتوان­سازی و خودکارآمدی زنان ورزشکار». رفتار حرکتی و روان­شناسی ورزشی، 7، 63-78.
خرازی، سید علینقی. (1387). «بررسی رابطه اهداف پیشرفت، خودکارآمدی و راهبردهای فراشناختی». مجله روان­شناسی و علوم­تربیتی دانشگاه تهران، 38(8)، 69- 87.
خندقی، مقصود امین؛ سپندار، محدثه؛ سیفی، غلامعلی و جوادی کوران ترکیه، مرضیه. (1392). «تأثیر خودارزیابی مستمر دانشجویان بر خودکارآمدی پژوهشی و پیشرفت تحصیلی آن­ها: عنصری مغفول در تدوین برنامه­های درسی». اندیشه­های نوین تربیتی، 9(1)، 51-76.
دهقانی­زاده، محمدحسین و حسین­چاری، مسعود. (1391). «سرزندگی تحصیلی و ادراک از الگوی ارتباطی خانواده؛ نقش واسطه­ای خودکارآمدی». مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 4(2)، 21-47.
ذبیح‌الهی، کاظم؛ یزدانی ورزنه، محمدجواد و غلامعلی لواسانی، مسعود. (1391). «خودکارآمدی تحصیلی و خودناتوان­سازی در دانش­آموزان دبیرستانی». روان‌شناسی تحولی: روان­شناسان ایرانی، 34(9)، 203-212.
زهراکار، کیانوش؛ رضازاده، آزاده و احقر، قدسی. (1389). «بررسی اثربخشی آموزش مهارت حل مسأله بر خودکارآمدی دانش­آموزان دختر دبیرستان­های رشت». مجله اندیشه­های نوین تربیتی، 3(5)، 133-150.
شمس، فاطمه و تابع­بردبار، فریبا. (1390). «نقش واسطه­ای خودکارآمدی تحصیلی در رابطه جهت­گیری هدف و عملکرد ریاضی». روش­ها و مدل­های روان­شناختی، 1(3)، 77-90.
صیف، محمدحسن. (1395). «تدوین مدل علی تعلل­ورزی تحصیلی براساس جهت­گیری هدف تحصیلی با نقش واسطه­ای درگیری تحصیلی و خودکارآمدی تحصیلی». دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 4(6)، 103-117.
طیموری­فرد، عین­اله و فولادچنگ، محبوبه (1391). «نقش فراشناخت، هوش و خودکارآمدی در پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان سال اول متوسطه». مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 4(2)، 117-135.
غلامعلی لواسانی، مسعود؛ راستگو، لیلا؛ آذرنییاد، آرش و احمدی، طاهر. (1393). «اثر آموزش شادکامی به شیوه شناختی رفتاری بر باورهای خودکارآمدی و استرس تحصیلی». دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 2(3)، 1-18.
فولادچنگ، محبوبه. (1384). «بررسی تأثیر آموزش فراشناختی بر پیشرفت تحصیلی درس ریاضی». فصلنامه نوآوری های آموزش، 4، 149-162.
فولادوند، خدیجه؛ فرزاد، ولی‌اله و شهرآرای، مهرناز. (1387). «اثر حمایت اجتماعی، استرس تحصیلی و خودکارآمدی تحصیلی بر سلامت روان». مجموعه مقالات چهارمین سمینار سراسری بهداشت روانی دانشجویان، دانشگاه شیراز، 340-342.
قاسمی، وحید. (1389). مدل­سازی معادله ساختاری در پژوهش­های اجتماعی با کاربرد ایموس گرافیک، تهران: نشر جامعه­شناسان.
مصطفایی، علی و محبوبی، طاهر. (1385). تفکر و فراشناخت: مفاهیم، نظریه­ها و کاربرد آن. تهران: نشر پرسش.
ملک­زاده، اکرم (1387).اثر آموزش راهبردهای خودنظم بخشی بر راهبردهای یادگیری، خودکارآمدی و اهداف پیشرفت دانش­آموزان دختر در درس ریاضی. پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشکده روان­شناسی و علوم­تربیتی دانشگاه تهران.
یوسف­زاده، محمدرضا؛ یعقوبی، ابوالقاسم و رشیدی، معصومه (1390). «تأثیر آموزش مهارت­های فراشناختی بر خودکارآمدی دانش­آموزان دختر دوره­ی متوسطه». مجله­ی روان‌شناسی مدرسه، 1(3)، 118-133.
Akin, A.; Abaci, R. and Akin, U. (2011).“Self-handicapping: A conceptual analysis”. International Online Journal of Educational Sciences, 3, 1155-1168.
Bandura, A. (1986). Social foundation of thought and action: A social cognitive theory. Englewood cliffs, Ng: Prentice Hall.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. USA: W. H. Freeman.
Bandura, A. (2004). “Social cognitive theory: and ognatic perspective”. Annual Review of Psychology, 52, 1-26.
Barzegar, K. and Khezri, H. (2012). “Predicting academic cheating among the fifth grade students: The role of self-efficacy and academic self-handicapping”. Journal of Life Science and Biomedicine, 2, 1-6.
Berglas, S. and Jones, E. E. (1978). “Drug choice as a self-handicapping strategy in response to non contingent success”. Journal of Personality and Social Psychology, 36, 405-417.
Brookhart, S.; Andolina, M.; Zuza, M. and Furman, R. (2004). “Minute math: An action research study of student self-assessment”. Educational Studies in Mathematics, 57(2), 213-227.
Carretti, B.; Borella, E.; Zavagnin, M. and Beni, D. R. (2011). “Impact of metacognition and motivation on the efficacy of strategic memory training in older adults: Analysis of specific, transfer and maintenance effects”. Archives of Gerontology and Geriatrics, 52, 192-197.
Coudevylle, G. R.; Gernigon, C. and MartinGinis, K. A. (2011). “Self-esteem, self-confidence, anxiety and claimed self-handicapping: A mediational analysis”. Psychology of Sport and Exercise, 12, 670-675.
Coudevylle, G. M.; MartinGinis, K. A. and Famos, J. P. (2008). “Determinants of self-handicapping strategies in sport and their effects on athletic performance”. Social Behavior and Personality, 36, 391-398.
Dupree Shilelds, C. (2007). The relationship between goal orientation, parenting style, and self-handicapping in adolescents. Unpublished doctoral dissertation. University of Alabama: Alabama.
Eleonora, P. L. (2003). “The concept and instruction of metacognition”. Teacher Development, 7(1), 44-61.
Efklides, A. (2006). “Metacognition and affect: What can metacognitive experiences tell us about the learning process?”. Educational Research Review, 1, 3-14.
Flavell, J. H. (1985). Cognitive Development (2nd Ed.). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, Inc.
Gadbois, S. A. and Sturgeon, R. D. (2011). “Academic self-handicapping: Relationships with learning specific and general self-perceptions and academic performance over time”. British Journal of Educational Psychology, 81, 207-222.
Hayaki, J.; Herman, D. S.; Hagerty C. E.; de Dios, M. A.;  Anderson, B. J. and Stein, M. D. (2011). “Expectancies and self-efficacy mediate the effects of impulsivity on marijuana use outcomes: An application of the acquired preparedness model”. Additive Behavior, 36(4), 389-396.
Jones, E. E. and Rhodewalt, F. (1982). The Self-handicapping scale. Retrieved October10, 2005, from:
Kabat-Zinn, J. (2005). Coming to our senses: Healing ourselves and world through mindfulness. New York: Hyperion.
Klassen, R. M. (2010). “Confidence to manage learning: The self-efficacy for self-regulated learning of early adolescents with learning disabilities”. Learning Disability Quarterly, 33, 19-30.
Koldtiz, R. A. and Arkin, R. M. (1982). “An impression management interpretation of the self-handicapping strategy”. Journal of Personality and Social psychology, 43(3), 492- 502.
Kuczka, K. K. and Treasure, D. C. (2005). “Self-handicapping in competitive sport: Influence of the motivational climate, self-efficacy, and perceived importance”. Psychology of Sport and Exercise, 6, 539-550.
Lachman, M. E.; Weaver, S. L.; Bandura, M.; Elliott, E. and Lewkowicz, C. J. (1995). “Improving memory and control beliefs through cognitive restructuring and selfgenerated strategies”. The Journals of Gerontology: Psychological Sciences, 47, 293-299.
Lent, R. W. (2004). “Toward unifying theoretical and practical perspective on well-being psycho social adjustment”. Journalof Counseling Psychology, 51, 482-509.
Leslie, A., A. (2004). An exploration of the impact of prior achievement, task complexity, cultural knowledge, and performance feedback on the mathematics self-efficacy and self-assessment of African-American pre-adolescent students, Doctoral Dissertation. Howard University
Martin, K. A. and Brawley, L. R. (2002). “Self-handicapping in physical achievement settings: The contributions of self-esteem and self-efficacy”. Self and Identity, 1, 337-351.
McDonald, B. and Boud, D. (2003). “The impact of self-assessment on achievement: The effects of self-assessment training on performance in external examinations”. Assessment in Education: Principles, Policy and Practice, 10(2), 209-220.
McCrea, S. (2008). “Self-handicapping, excuse making, and counterfactual thinking: Consequences for self-esteem and future motivation”. Journal of Personality and Social Psychology, 95(2), 274-292.
Nokhbeh-Rousta, S. and Ghazi-MirSaeed, S. (2012). “The effect of teaching metacognitive reading strategies on reading self-efficacy of Iranian intermediate EFL Students”. Journal of Academic and Applied Studies, 2(11), 10-20.
Pintrich, P. R. and De Groot, E. V. (1990). “Motivational and self-regulated learning components of classroom academic performance”. Journal of Educational Psychology, 82, 33-40.
Pulford, B. D.; Johnson, A. and Awaida, M. (2005). “A cross-cultural study of predictors of self-handicapping in university students”. Personality and Individual Differences, 39, 727-737.
Rhodewalt, F. (1990). Self-handicappers: Individual differences in the preference for anticipatory, self-protective acts. In R. L. Higgins, C. R. Snyder & S. Berglas (Eds.), Self-handicapping: The paradox that isn’t (pp.69-106). New York: Plenum Press.
Rhodewalt, F.; Morf, C.; Hazlett, S. and Fairfield, M. (1991). “Self-handicapping: The role of discounting and augmentation in the preservation of self-esteem”. Journal of Personality and Social Psychology, 61, 122-131.
Rhodewalt, F. and Vohs, K. (2005). Defensive strategies, motivation, and the self: A self-regulatory process view. In A. J. Elliot & C. S. Dweck (Eds.), Handbook of competence and motivation (pp. 548-565). New York: Guilford Press.
Roberts, F. W. (2011). Effects of metacognition instruction on postsecondary student self-efficacy, Master's Thesis, University of Texas at Austin.
Rothlisberger, A. R. (2009). Later-day saint and other Christian spirituality, religiosity, personality and self-efficacy as predictors of emergency preparedness and subjective well-being. Submitted to the department of pastoral counseling of Loyola College in Maryland.
Schraw, G. and Dennison, R. S. (1994). “Assessing metacognitive awareness”. Contemporary Educational Psychology, 19, 460-475.
Schraw, G. and Moshman, D. (1995). “Metacognitive Theories”. Educational Psychology Review, 7(4) 351-371.
Schwarzer, R. and Jerusalem, M. (1995). Generalized self-efficacy scale. In J. Weinman, S. Wright, & M. Johnston. Measures in health psychology: A user’s portfolio: Causal and control beliefs (pp. 35-37). Windsor, UK: NFER-NELSON.
Sperling, R. A.; Howard, B. C.; Staley, R. and DuBois, N. (2004). “Metacogintion and self-regulated learning constructs”. Educational Research and Evaluation, 2(10), 117-139.
Urdan, T. and Midgley, C. (2001). “Academic self-handicapping: What we know, what more there is to learn?”. Educational Psychology Review, 13, 115-138.
Uysal, A. and Knee, C. R. (2012). “Low trait self-control predicts self-handicapping”. Journal of Personality, 80, 59-78.
Zukerman, N. and Tsai, F. F. (2005). “Costs of self-handicapping”. Journal of Personality, 73(2), 411-442.
Zust, J. C. (2010). A cognitive path through resiliency. New York: Hyperion.