اثربخشی بسته توان‌بخشی شناختی مبتنی بر کارکرد‌های اجرایی بر عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دیرآموز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، دانشکده روان‌شناسی، دانشگاه تهران، ایران

2 دانشیار گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشکده روان شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استاد ممتاز گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشکده روان شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی بسته توان‌بخشی شناختی مبتنی بر کارکرد­های اجرایی بر عملکرد تحصیلی در دانش­آموزان دیرآموز انجام شد.
روش: این پژوهش نیمه‌آزمایشی از نوع پیش‌آزمون- پس‌آزمون به همراه گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش را کلیه دانش­آموزان دیر‌آموز مدارس ابتدایی شهر کاشان در سال تحصیلی 99-1398 تشکیل دادند. از این جامعه، با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس30 دانش­آموز که ویژگی‌های لازم براساس ملاک‌های ورود را داشتند، انتخاب و به‌صورت تصادفی در گروه آزمایش (15 نفر) و گروه کنترل (15 نفر) جاگماری شدند. گروه آزمایش به مدت 12 جلسه 1 ساعته به‌صورت فردی تحت آموزش قرار گرفت و گروه کنترل مداخله­ای دریافت نکردند. برای تجزیه‌وتحلیل داده­ها از آزمون تحلیل واریانس استفاده شد.
یافته­‌ها: نتایج نشان دادند که بسته توان‌بخشی شناختی با تأکید بر کارکردهای اجرایی (حافظه فعال، توجه مداوم و بازداری) در گروه آزمایش موجب بهبود عملکرد تحصیلی شده است (05/0>p).
نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج به‌دست‌آمده از مطالعه حاضر می­توان نتیجه‌گیری کرد که بسته توان‌بخشی شناختی مبتنی بر کارکرد­های اجرایی می­تواند به‌عنوان یک روش مداخله­ای در افزایش حافظه فعال، به‌منظور بهبود عملکرد تحصیلی دانش­آموزان دیرآموز استفاده شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of cognitive rehabilitation package based on executive functions on the academic performance of slow learners

نویسندگان [English]

  • Zeynab Gandomi 1
  • Ali Akbar Arjmandnia 2
  • Gholam Ali Afrooz 3
1 PhD student of Psychology Educational Psychology, Faculty of Psychology , University Tehran ,Tehran, Iran
2 Department of Psychology and Education of Exceptional Children, Faculty of Psychology, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Distinguished master, Department of Psychology and Education of Exceptional Children, Faculty of Psychology, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Objective: the aim of this study was to determine the effectiveness of cognitive rehabilitation based on executive functions on the academic performance of slow learners. 
Method: the research was a quasi-experimental study with a pretest-posttest with the control group. The statistical population of the study consisted of all slow learners in Kashan 2018-2019. Using an available sampling method, 30 students with the required criteria based on the inclusion criteria were selected and randomly assigned to experimental (n = 15) and control (n = 15) groups. The experimental group was trained in 12 sessions of 1 hour and the control group did not receive any intervention. ANOVA was used for data analysis.
Results: the results showed that cognitive rehabilitation based on executive functions was effective on academic performance (p < 0.05).
Conclusion: based on the results of present study, it can be concluded that cognitive rehabilitation based on executive functions can be used as an interventional method to improve academic performance of verbal working memory in slow learners.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive rehabilitation
  • slow learners
  • academic performance
  • executive functions
آزادی، مریم؛ تقوایی، داوود و چهره‌ای، شیما. (1394). «اثربخشی درمان نوروفیدبک بر عملکرد دانش آموزان دوره دبستان دارای اختلال یادگیری در مقیاس‌های آزمون هوشی وکسلر کودکان. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 16(4)، 31-23.
ارجمندنیا، علی‌اکبر و قاسمی، سولماز. (1398). دستورالعمل بسته آموزشیتوان‌بخشی کارکردهای اجرایی بتا. انتشارات رشد فرهنگ، تهران.
ارغوانی پیرسلامی، مینا، موسوی نسب، سید محمدحسین، خضری مقدم، نوشیران. (1396). «بررسی اثربخشی توانمند سازی شناختی بر کارکردهای اجرایی (تغییر، به روز رسانی وبازداری)دانش اموزان دارای اختلال یادگیری ». فصلنامه‌ی راهبرد­های شناختی در یادگیری، 5(8)، 205-222.
افروز، غلامعلی. (1388). روان‌شناسی و توان‌بخشی کودکان با نشانگان داون، تهران.
اورکی، محمد؛ زارع، حسین و عطارقصبه، زهرا. (1396). «تأثیرتوان‌بخشی شناختی بر حافظه‌ی فعال و پیشرفت تحصیلی کودکان با اختلال ریاضی. فصلنامه شناخت اجتماعی، 6(2)،167-182.
به‌پژوه، احمد و سلیمیان، بهروز. (1380). «مقایسه ادراک لیاقت‌های شناختی و اجتماعی در دانش‌آموزان با پیشرفت تحصیلی پایین، دیرآموز و عادی». مجله‌ی روان‌شناسی و علوم تربیتی، 6(1)، 40-21.
توحیدی، افسانه و کریمی‌بحر آسمانی، ارسلان. (1397). «اثربخشی آموزش توجه بر پیشرفت تحصیلی ریاضی و خودکارآمدی تحصیلی دانش­آموزان با بهره هوشی مرزی». مطالعات ناتوانی، 45(8)، 5-1.
چوبداری، عسگر، علیزاده، حمید، شریفی درآمدی، پرویز، عسگری، محمد. (1399). «اثربخشی برنامه آموزشی کارکردهای اجرایی بر عملکرد حافظه کاری کلامی در دانش‌‎آموزان با آسیب بینایی». فصلنامه‌ی راهبرد­های شناختی در یادگیری. 8(14)، 95-110.
خشوعی، مهدیه سادات و میرلوحی، فخری سادات. (1393). «عملکرد دانش­آموزان دیرآموز اول ابتدایی در مقیاس­های هوشی وکسلر، لایتر و گودیناف». مجله توا‌‌ن‌بخشی، 15(1)، 45-51.
زمانی، اصغر و پورآتشی، مهتاب. (1396). «رابطه حافظه‌ی فعال، باورهای خودکارآمدی تحصیلی و اضطراب آزمون با پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان». مجله‌ی روان­شناسی مدرسه، 6(4)، 44-25.
سلیمانی، مهران و وکیلی، سمیرا. (1395). «اثربخشی توان‌بخشی شناختی بر خواندن و حافظه‌ی فعال دانش­آموزان دارای مشکلات یادگیری خواندن»، فصلنامه‌ی پژوه­‌های کاربردی روان‌شناختی، 7(1)، 162-151.
شاه­محمدی، مهدی؛ انتصار­فومنی، غلام­حسین؛ حجازی، مسعود و اسدزاده، حسن. (1398). «تأثیر برنامه آموزشی توان‌بخشی شناختی بر هوش غیرکلامی، توجه و تمرکز و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان با اختلال ریاضی»، فصلنامه سلامت روان کودک، 6(2)، 93-106.
عزیزیان، مرضیه؛ اسدزاده، حسن؛ علیزاده، حمید و مهدی­پور، اسماعیل. (1396). «طراحی بسته آموزشی کارکرد­های اجرایی و ارزیابی اثربخش آن بر پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان دیرآموز». دوفصلنامه‌ی راهبرد­های شناختی در یادگیری، 5(8)، 137-114.
عزیزی­نژاد، بهاره. (1394). «رابطه‌ی انواع حافظه با پیشرفت تحصیلی در دانش­آموزان ابتدایی دارای ناتوانی­های یادگیری». دوفصلنامه راهبرد­های شناختی در یادگیری، 3(5)، 89-74.
قاسمی، سولماز؛ ارجمندنیا، علی­اکبر و غلامعلی لواسانی، مسعود. (1398). «طراحی بسته توان‌بخشی خانواده‌محور و بررسی تأثیر آن بر کارکرد­های اجرایی دانش­آموزان نارساخوان». توانمندسازی کودکان استثنائی، 2(10)، 215-200.
موسی‌زاده مقدم، حدیث؛ ارجمندنیا، علی­اکبر؛ افروز، غلامعلی و غباری­بناب، باقر. (1397). «اثربخشی برنامه توان‌بخشی شناختی مبتنی بر حافظه آینده‌نگر بر مشکلات رفتاری و کارکردهای اجرایی توجه کودکان با اختلال کاستی توجه بیش‌فعالی». فصلنامه‌ی کودکان استثنایی، 18(4)، 105-118.
نریمانی، محمد و سلیمانی، اسماعیل. (1392). «اثربخشی توان‌بخشی شناختی بر کارکرد­های اجرایی (حافظه کاری و توجه) و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی»، ناتوانی‌های یادگیری، 2(3)، 91-115.
یوسفی، عماد؛ فرامرزی، سالار؛ ملک‌پور، مختار و یارمحمدیان، احمد. (1398). «مقایسه تأثیر آموزش کنش­های اجرایی و مداخله مبتنی بر الگوی بارکلی بر عملکرد خواندن و خودپنداشت تحصیلی دانش‌آموزان مبتلا به نارساخوانی». فصلنامه‌ی سلامت روان کودک، 6(4)، 51-62.
Allowy, T. P. (2010). “Working memory and executive function profiles of individuals with borderline. Intellectual functioning”. Journal of in tell actually disability research, 54(5), 448-456.
Akerlund, E., Esbjomsson, E., sunnerhagen, K. S., Bjork dahl, A. (2013). “Can computerized working memory training improve”, Impaled Injury, 27(14), 1649-1657.
Anderson, V., Castillo, U. (2002). “Neuropsychological evolution of deficitsin executive functioning for ADHD children with or without learningdisabilities”. Psychological science Journal, 22, 37-51.
Dawson, P., Guar, R. (2004). Executive Skills in Children and Adolescents. New York: Guilford Press.
Diamond, A. (2013). “Executive functions”. Annual Review of Psychology, 64, 135-168.
Goldstein, S., Angileri, J. A. (2014). “Hand book of executive functioning. springer, New York: heidelberg dordrecht london profiles of individuals with borderline intellectual functioning”. Journal of telltale Disability Research. 54(5), 448-456.
Kolkman, M., Hoijtink, H. J. A., Kroesbergen, E. H., Leseman P. P. M. (2013). “The role of executive function in numerical magnitude skills”. Learning and individual differences. 24, 145-151.
Lan, X., Legare, C. H., Ponitz, C. C., Li. S., Morrison, F. J. (2011). “Investigating the links between the subcomponents of executive function and academicachievement: A cross-cultural analysis of Chinese and American preschoolers”. Journal of Experimental Child Psychology, 108, 677-692.
Miyake, A., Friedman, N. P., Emerson, M. J., Witzki, A. H., Howerter, A., Wager, T. (2000). “The Unitary and diversity of executive function and their contribution to complex frontal lobe tasks. A Latent variable analysis”. Cognitive Psychology, 41, 49-100.
Philips, N. L., Mandal, S. A., Benson, S., Parry, L., Epps, A., Monnow, A., Lash, S. (2016). “Compton sized working memory training for children with moderate to severe Traumatic brain injury. Addable blind، randomized، placebo-controlled trial”. Journal of never optima, 33(2), 2097-2104.
Roporik, I. (2014). “Do executive functions predict the ability to learn problem solving principles?”, Intelligence, 44, 64-74.
Sadh, S., Burns Matthew, K., Sullivan, A. L. (2012). “Examining an executivefunction rating scale as predictor of achievement in children at risk for behavior problems”. School psychology Quarterly, 1704, 236-246.
Salvador-Corella, L, Garcia- Gutierrez, C. GIGWierrez-Colosia, M. R, Artigas-pillars, J., Ibanez, J. G., Perez J. G., Pal, M. M. N., Ines, F.A., Issus, S., Cerise, J. M., Poole, M., Lozano, G. P., Monsoon, P., Leyva, M., Paroled, M. M., Novell, K. G.; Hernandez, A. M., Rig au, E., Martinez- Leal, R. (2013). “Borderline Intellectual Functioning: Consensus and good practice Guidelines”. Revisit desi quiet vial Saluda Mental (Bark), 6(3), 109-120.
Shrivastava, P., Shrivastva, S. (2017). Slow learner identification. A Survey Report Session.
Vasudevan, A. (2017). “Slow learners Causes”, Problems and Educational Programs IJAR, 3(12), 308-316.
Watson, S., Gable, L., Morin, L. (2016). “The Role of Executive Functions inClassroom Instruction of Students with Learning Disabilities”, International Journal School Psychology, 3, 1-7.
Widyaningtyas, D., Mashluhah, M., Hrtini, A. (2017). “Learning strategies for slowlearners using the project based learning model in primary school”. Journal pendaikan inklus, 29-39.