بررسی اثربخشی توانمندسازی شناختی بر کارکردهای اجرایی (تغییر، به‌روز رسانی و بازداری) دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 استادیارگروه روانشناسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

هدف: اختلال یادگیری، یکی از دلایل عمده عملکرد ضعیف تحصیلی تلقی می­شود و کارکرد اجرایی عاملی اثرگذار بر اختلال یادگیری است. هدف این پژوهش بررسی اثربخشی توانمندسازی شناختی بر کارکرد اجرایی دانش­آموزان دارای اختلال یادگیری است.
روش: در این پژوهش تمام آزمایشی که با طرح پیش­آزمون و پس­آزمون با گروه کنترل انجام شد، 44 دانش­آموز دختر دارای اختلال یادگیری به صورت نمونه­گیری هدفمند با جایگزینی تصادفی به­طور مساوی در دو گروه کنترل و آزمایش جایگزین شدند. گروه آزمایش در 6 جلسه­ی 90 دقیقه­ای آموزش­های مربوط به توانمندسازی شناختی دریافت کردند اما گروه کنترل هیچ نوع مداخله­ای دریافت نکرد. ابزارهای مورد استفاده در پژوهش حاضر شامل آزمون استروپ (جهت سنجش بازداری)، آزمون جمع و تفریق (جهت سنجش تغییر)، و آزمـون کارت­ها (جهت سنجش به­روز رسانی) بود. داده­ها با استفاده از آزمون کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته­ها: نتایج نشان داد که آموزش توانمندسازی شناختی منجر به تقویت و بهبود کارکردهای اجرایی دانش­آموزان، در گروه آزمایش، در مقایسه با گروه کنترل می­شود.
نتیجه­گیری: از مداخله توانمندسازی شناختی می­توان برای بهبود کارکردهای اجرایی دانش­آموزان دارای اختلال یادگیری استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Cognitive Empowerment on Executive Functions (Inhibition, Updating and Shifting) in Students with Learning Disorder

نویسندگان [English]

  • mina arghavani 1
  • mohammad hossein mosavi nasab 2
  • noshiravan khezri moghadam 2
چکیده [English]

Objective: Learning disorders is considered to be one of the main reasons of poor academic performance and influencing factor on learning and executive functions. The aim of this study was to investigate the effectiveness of cognitive empowerment on executive functions in students with learning disorders.
Methods: In this experimental study with pretest and posttest and control group, 44 students with learning disorders are equally and randomly assigned in control and experimental groups. Experimental group received cognitive empowerment training in six sessions for 90-minutes, whereas control group did not receive any intervention. The tools used in this study included the Stroop test (for measuring inhibition), addition and subtraction test (for measuring shifting), and cards test (for measuring updating). Data were analyzed using ANCOVA.
Results: Results showed that cognitive empowerment training is strengthen and improved executive functions in students in the experimental group, compared to the control group.
Conclusion: Cognitive empowerment intervention can be used for improving executive functions in students with learning disorders.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive empowerment
  • Executive function
  • learning disorder
احدی، بتول؛ ستوده، محمدباقر و حبیبی، یعقوب. (1391). «مقایسه بهزیستی روان شناختی و مکانیزم­های دفاعی در دانش­آموزان با و بدون لکنت زبان». فصلنامه روان­شناسی مدرسه، 1(4)، 22-6.
بشرپور، سجاد. (1385). بررسی سرعت پردازش اطلاعات، پردازش خودکار و کنترل شده و تأثیر داروهای ضد افسردگی برای سه متغیر در اختلال افسردگی. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی، دانشگاه محقق اردبیلی.
بیرامی، منصور؛ پیمان­نیا، بهرام و موسوی قیه­قشلاقی، الهام. (1392). «مقایسه کارکردهای اجرایی در دانش­آموزان دارای اختلال ناتوانی در ریاضی با همتایان عادی». دو فصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 1(1)، 29-15.
پیرانی، ذبیح. (1395). «مداخله در کارکردهای شناختی و هیجانی دانش­آموزان نارساخوان: اثربخشی و کارآمدی آموزش مهارت­های شناختی- هیجانی». مجله ناتوانی­های یادگیری. 5(3)، 53-28.
جلیل آبکنار، سیده سمیه و عاشوری، محمد. (1392). «نکته‌های کاربردی برای آموزش ‌دانش‌آموزان با اختلال یادگیری (اختلال در خواندن، نوشتن و دیکته)». نشریه تعلیم و تربیت استثنایی، 3(116)، 40-31.
حیدری، طاهره؛ امیری، شعله و مولوی، حسین. (1391). «اثربخشی روش تصحیح نارساخوانی دیویس بر عملکرد خواندن کودکان نارساخوان». فصلنامه روانشناسی کاربردی، شماره 2(22)، 58-41.
رضایی­شریف، علی؛ حاجلو، نادر؛ حق­گوی، توحید و مرادی، مسعود (1395). «اثربخشی بازی درمانی مبتنی بر رویکرد شناختی- رفتاری در بهبود عملکرد ریاضیات و خواندن دانش­آموزان دارای حساب نارسایی و نارساخوانی». مجله ناتوانی­های یادگیری. 5(3)، 70-54.
علیزاده، حمید. (1385). «رابطه کارکردهای اجرایی عصبی- شناختی با اختلال­های رشدی». تازه­های علوم شناختی. 8 (4)، 70 -57.
قمری­گیوی، حسین؛ نادر، مقصود و دهقانی، فرشته. (1393). «بررسی اثربخشی توان­بخشی شناختی در بازسازی کارکردهای اجرایی بیماران وسواسی». فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، 16(4)، 128-101.
قمری­گیوی، حسین، نریمانی، محمد و محمودی، هیوا. (1391). «اثربخشی نرم­افزار پیشبرد شناختی بر کارکرد­های اجرایی، بازداری پاسخ و حافظه کاری کودکان دچار نارساخوانی و نقص توجه/ بیش فعالی». مجله ناتوانی­های یادگیری، 1(2)، 115-98.
کاظمی، سلطانعلی و سیف، افسانه. (1389). «تأثیر آموزش کارکردهای اجرایی بر عملکرد نیمرخ وکسلر کودکان (حساب، رفرنویسی، اطلاعات، حافظه عددی) در دانش­آموزان اختلال یادگیری شهر شیراز». مجله مدل­ها و روش­های روان­شناختی، 1(2)، 109-93.
کرمی­نوری، رضا و مرادی، علیرضا. (1384). آزمون خواندن و نارساخوانی. جهاد دانشگاهی، تربیت معلم.
نریمانی، محمد و رجبی، سوران. (1384). «بررسی شیوع و علل اختلالات یادگیری در دانش­آموزان دوره ابتدایی استان اردبیل». فصلنامهپژوهشدرحیطه یکودکاناستثنایی، 5(3)، 252-231.
نریمانی، محمد و سلیمانی، اسماعیل. (1392). «اثربخشی توان­بخشی بر کارکردهای اجرایی (حافظه کاری و توجه) و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی». مجله ناتوانی­های یادگیری، 2(3)، 115-91.
نظری، مرضیه؛ محمد­جان­نیا، سمیه و کریمی دورابی، الهه. (1394). پکیجتوانمندسازیشناختیو حرکتی برایپیشگیریازانواعاختلالات. گروه آموزشی آفرینش.
محمود­علیلو، مجید، هاشمی نصرت­آباد، تورج و فلاحی، ابوالفضل. (1394). «مقایسه کارکردهای اجرایی بازداری پاسخ و توجه پایدار در کودکان باناتوانی یادگیری ریاضیات و کودکان عادی»، مجلهاندیشهورفتار، 9(35)، 36-27.
Alvarez, J. A. and Emory, E. (2006). "Executive function and the frontal lobes: A meta-analytic review". Neuropsychology Review. 16 (1): 17-42.
Anderson, V.  and Castillo, U. (2002). “Neuropsychological Evolution of Deficits in Executive Functioning for ADHD children with or without Learning Disabilities”. Psychological science Journal., Vol .22, 37-51.
Barkley, R. A. (1997). “Behavioral inhibition Sustained attention, and executive functions: Constructing a unify theory of ADHD”. Psychological Bulletin. 121: 65-94.
Brosnan, M.; Demeter, J.; Hamill, S.; Robson, K. and Cody, G. (2002). “Executive Functioning Adults and Children with Developmental Dyslexia”. Journal. Neuropsychological., Vol .40, 44-45.
Dawson, P. and Guar, R. (2004). Executive Skills in Children and Adolescents. New York: Guilford Press.
De Luca, C. R.; Cinzia, R. and Leventer, R. J. (2008). “Developmental trajectories of executive functions across the lifespan”. In Anderson, Peter; Anderson, Vicki; Jacobs, Rani. Executive functions and the frontal lobes: a lifespan perspective. Washington, DC: Taylor & Francis. pp. 3–21.
Dempester, F. (1992). “The rise and fall of the inhibitory mechanism: Toward a unifying theory of cognitive development and aging”. Development Review. 12: 45-75.
Diamond, A. (2013). “Executive functions”. Annual Review of Psychology. 64: 135-168.
Grassman, H. (2010). Learning disorder. Handbook of Clinical Child Psychiatry. USA. New York: Wiley.
Heiman, T. and Berger, O. (2008). “Parents of children with Asperger syndrome or with learning disabilities: Family environment and social support”. Research in Developmental Disabilities”. 29: 289-300.
Helen, L. and Susan, E. (2006). “Executive functions and achievements in school: Shifting, updating, inhibition, and working memory”. The Quarterly Journal of Experimental Psychology. 59 (4): 745-759.
Hooper, S. R.; Swartz, W. and Wakely, M. B. (2005). “Executive functions in Elementary school children with and without problems in written expression”. Journal of Child and Adolescent Psychiatry, 18: 48-60.
Karande, S.; Mahajan, V. and Kulkarni, M. (2009). “Recollections of learning- disabled adolescents of their schooling experiences: A qualitative study”. Indian journal of medical sciences, 63(9): 382-391.
Kirk, S. A.; Gallagher, J. J.; Anastasiow, N. J. and Coleman, M. R. (2006). Educating exceptional children.Boston. Houghton Mifflin.
Kolkman, M.; Hoijtink, H. J. A.; Kroesbergen, E. H. and Leseman P. P. M. (2013). “The role of executive function in numerical magnitude skills”. Learning and Individual Differences. 24: 145-151.
Lamers, M. J. (2010). "Selective Attention And Response Set In The Stroop Task". Memory & Cognition. 38 (7): 893-904.
Locascio, G.; Mahone, E. M.; Eason, SH. and Cutting. L. E. (2010). “Executive dysfunction among children with reading comprehension deficits”. Journal of Learning Disabilities. 6:1-14.
Manis, F. R.; Doi, L. M. and Bhadha, B. (2000). “Naming speed, phonological awareness, and orthographic knowledge in second graders”. Journal of learning disabilities. 33 (4): 325-333.
Mclean, K. and Hictch, J. (2001). “Executive functions in student with and without mathematics disorder”. Journal of learning disabilites. 30: 214-225.
Mihandoost, Z. (2011). “The survey of Correlate Causes of Learning Disabilities Prevalence among Elementary Students”. Asian Social Science, 7(7): 12-18.
Miyake, A. and Friedman NP. (2000). “The Unity and Diversity of Executive Function and Their Contribution to Complex Frontal Lobe Tasks”. A latent Variable Analysis. Cognitive Psychology. 41: 49-100.
Morrison. G. M. and Cosden, M. A. (1997). “Risk, resilience, and adjustment of individuals with learning Disabilities”. Learning Disabilities Quarterly, 20: 43-60.
Psychiatric Society of American. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders DSM-5.
Senn, T. E.; Espy, K.A. and Kaufmann, P.M. (2004). “Using path analysis to understand executive function organization in preschool children”. Developmental Neuropsychology. 26 (1): 445-464.
Seidman, L. J. (2006). “Neuropsychological functioning in people with ADHD across the lifespan”. Journal of Clinical Psychology Review, 26: 466-485.
Smith, I.; Everatt, J. and Salter, R. (2006). International Book of Dyslexia: Across language comparison and practice Guide. New York: John Wiley.
Vander sluis, S.; De Jenge, P. F. and Van der leij, A. (2004). “Inhibition and shifting in children with learning deficits in arithmetic reading”. Journal of Experimental Child Psychology. 87: 239- 266.
Watson, S.; Gable, L. and Morin, L. (2016). “The Role of Executive Functions in Classroom Instruction of Students with Learning Disabilities”. International Journal School Psychology. 3: 1-7.
Zelazo, P. D.; Muller, U.; Marcovitch, S.; Argitis, G. R. and Sultherland, A. (2002). “The development of Executive Functions in early childhood”. Journal of Learning Disabilities. 36 (3): 230-46.