اثر بخشی آموزش راهبردهای شناختی-فراشناختی بر عملکرد توجهی- حافظه‌ای دانش‌آموزان مبتلا به ADHD

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار روان‌شناسی، گروه علوم تربیتی، دانشگاه ارومیه

2 استادیار گروه روان‌شناسی، دانشگاه سلمان فارسی کازرون

3 دانشجوی دکتری روان‌شناسی، دانشگاه ارومیه

چکیده

ه
هدف: در پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی- فراشناختی بر عملکرد توجهی- حافظه­ای دانش‌آموزان مبتلا به ADHD مورد توجه بود.
روش: پژوهش حاضر با روش آزمایشی از نوع طرح­های پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانش‌آموزان دارای اختلال کمبود توجه- بیش­فعالی دوره ابتدایی و دوره اول متوسطه در سال تحصیلی ۹۵-۱۳۹۴ مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره آموزش و پرورش ناحیه ۲ تهران تشکیل می‌دادند که از بین آنها تعداد ۴۰ نفر به‌صورت نمونه‌گیری تصادفی به ۲ گروه ۲۰ نفری گمارده شد. سه ابزار سنجش مورد استفاده قرار گرفت که عبارت بودند از؛ پرسشنامه محقق ساخته برای جمع‌آوری داده‌های جمعیت‌شناختی، آزمون عملکرد پیوسته (CPT) و مقیاس حافظه‌ی عددی وکسلر (فراخنای ارقام). گروه آزمایش در ۱۰ جلسه تحت آموزش راهبردهای شناختی- فراشناختی قرار گرفته و در طی این جلسات به گروه کنترل هیچ نوع آموزشی داده نشد.
یافته‌ها: یافته‌های حاصل از تحلیل کوواریانس چند متغیری نشان داد که خطای ارائه پاسخ، خطای پاسخ حذف، تعداد پاسخ صحیح و شاخص زمان واکنش آزمون عملکرد پیوسته و همچنین فراخنای حافظه مستقیم و معکوس گروه آزمایش بعد از مداخله بازسازی شناختی متفاوت است (۰۰۱/۰≥P).
نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌های این پژوهش می‌توان نتیجه گرفت ارائه مداخله مبنی بر آموزش راهبردهای شناختی-فراشناختی بر کاهش علائم ADHD مؤثر بوده است، لذا پژوهش، استفاده از این آموزش‌ها را پیشنهاد می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effectiveness of cognitive-metacognitive strategies on the performance of attention- memory of students with ADHD

نویسندگان [English]

  • esmail soleymani 1
  • moslem abbasi 2
  • elahe toghyani 3
چکیده [English]

Objective: The study examined the effectiveness of cognitive and metacognitive strategies on the performance of attention- memory of students with ADHD.
Method: Experimental study was used with pretest-posttest design with control group. The study population consisted of all students with Attention deficit hyperactivity disorder, primary and secondary first period of the school year 2015-16 Referred to counseling centers Education District 2 of Tehran that of them 40 people were assigned random sampling into 2 groups of 20 students. Three tools that were used to measure; Self-designed questionnaire to collect demographic data, Continuous Performance Test (CPT) and the Wechsler Memory Scale of numbers (digit span). The experimental group received 10 sessions of cognitive and metacognitive strategies during these meetings, no teaching was given to the control group.
Results: The results of multivariate analysis of covariance showed that different error responses, errors removed, the number of correct answers and time indicator reaction Continuous Performance Test and as well as forward and reverse memory span after cognitive restructuring group intervention.
Conclusion: Based on our findings, can conclude that training cognitive and metacognitive intervention was effective in reducing symptoms of ADHD. The uses of these interventions are suggested.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognition- Metacognition strategies
  • attention
  • memory
  • ADHD

مراجع

آقازاده، محرم. (۱۳۹۰). راهنمای روش‌های نوین تدریس. تهران: آبیژ.
آناستازی، الست. (۱۳۶۱). روان­آزمایی، ترجمه: محمدتقی براهنی، چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ابوالقاسمی، عباس؛ گلپور، رضا؛ نریمانی، محمد و قمری، حسین. (۱۳۸۸). «بررسی رابطه باورهای فراشناختی مختل با موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دارای اضطراب امتحان». مطالعات تربیتی و روانشناسی، (3): 5-20.
ابوالقاسمی، عباس و نریمانی، محمد. (۱۳۸۴). آزمون‌های روانشاختی. چاپ اول. اردبیل: انتشارات باغ رضوان.
پرورش، نوشین؛ ضیاءالدینی، حسن؛ عرفانی، راضیه و شکوهی، مصطفی. (۱۳۹۳). «فراوانی اختلال نقص توجه / بیش­فعالی و ارتباط آن با افسردگی در دانشجویان». مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی گرگان، ۱۶(۱): ۹۴-۹۸.
حسین‌زاده ملکی، زهرا؛ مشهدی، علی؛ سلطانی‌فر، عاطفه؛ محرری، فاطمه و غنایی چمن‌آباد، علی. (۱۳۹۲). «آموزش حافظه کاری، برنامه آموزش والدینی بارکلی و ترکیب این دو مداخله بر بهبود حافظه کاری کودکان مبتلا به ADHD»؛ فصلنامه تازه‌های علوم شناختی، ۱۵(۴): ۵۳-۶۳.
حسنی، جعفر و هادیانفرد، حبیب. (۱۳۸۶). «مقایسه نگهداشت توجه در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، افسردگی اساسی و افراد بهنجار». مجله روانشناسی و علوم تربیتی، ۱(۳۷): ۱۵۹-۱۸۴.
دلاور، علی. (۱۳۸۰). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. چاپ ششم، تهران. انتشارات رشد.
سیف، علی‌اکبر. (1390). روانشناسی پرورشی نوین، تهران: دوران.
عبدی، اکبر؛ عربانی دانا، علی؛ حاتمی، جواد و پرند، اکرم. (۱۳۹۳). «اثربخشی بازی‌های رایانه‌ای شناختی بر بهبود حافظه‌ی کاری، توجه و انعطاف‌پذیری شناختی در کودکان مبتلا به ADHD». مجله کودکان استثنایی، ۱۴: ۱۹-۳۳.
کرمی، بختیار؛ کرمی، آزادالله و هاشمی، نظام. (۱۳۹۲). «اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر خلاقیت، انگیزه پیشرفت و خودپنداره تحصیلی». ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، ۲ (۴): ۱۳۱-۱۴۰.
کسائیان، کوثر؛ کیامنش، علیرضا و بهرامی، هادی. (۱۳۹۲). «مقایسه‌ی عملکرد حافظه‌ی فعال و نگهداری توجه دانش‌آموزان با و بدون ناتوانی‌های یادگیری». مجله‌ی ناتوانی‌های یادگیری، ۳(۴): ۱۱۲-۱۲۳.
مارنات، گری گراث. (۱۳۸۴). راهنمای سنجش روانی: برای روان‌شناسان بالینی، مشاوران و روان‌پزشکان. ترجمه حسن پاشا شریفی و محمدرضا نیکخو، ویرایش چهارم. تهران: سخن.
محمدی، زهرا؛ کاظمی، آمنه سادات؛ رضایی، امید و فشارکی، محمد. (۱۳۹۴). «اثربخشی آموزش به سازی توجه و حافظه کاری بر میزان عملکرد پیوسته کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی/ بیش فعالی». مجله علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، ۲۵(۴): ۲۶۳-۲۶۸.
نیازآذری، کیومرث. (1382). فراشناخت در فرایند یاد دهی-یادگیری، تهران: اندیشه.
نجفی، مصطفی، محمدی، محمدرضا، آثاری، شروین. (۱۳۸۴). «تأثیر بازی کامپیوتری و آموزش تایپ کامپیوتری بر بی‌توجهی و تکانش گری کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه بیش فعالی». مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، 7 (3): 47-54.
نریمانی، محمد؛ سلیمانی، اسماعیل و تبریز چی، نرگس. (۱۳۹۴). «بررسی تأثیر توانبخشی شناختی بر بهبود نگهداری توجه و پیشرفت تحصیلی ADHD ریاضی دانش‌آموزان دارای اختلال». مجله‌ روانشناسی مدرسه، ۴(۲): ۱۱۸-۱۳۴.
نریمانی، محمد؛ سلیمانی، اسماعیل؛ زاهد بابلیان، عادل؛ ابوالقاسمی، عباس. (۱۳۹۲). «مقایسه اثربخشی آموزش کنش‌های اجرایی و بازی‌درمانی در بهبود حافظه کاری، نگهداری توجه و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مبتلا به نارسایی در حساب». مجله روانشناسی بالینی، ۴ (۲۰): ۲۰-۲۷.
Bunford, N.; Brandt, N. E.; Golden, C.; Dykstra, J. B.; Suhr, J.A. and Owens, J. S. (2015). “Attention-deficit/hyperactivitydisorder symptoms mediate the association between deficitsin executive functioning and social impairment in children”. Journal of Abnormal Child Psychology, 43: 133-147.
Bell, A. S. (2011). “A critical review of ADHD diagnosticcriteria: What to address in the DSM-V”. Journal of Attention Disorders, 15(1): 3-10.
Brewer, G. A.; Ball, B. H.; Knight, J. B. and Dewitt, M. S. (2011). Metacognitive monitoring and control of prospective memory processes. 5th international Conference on Memory. University of York/ York, UK.
Cowan, N. (2011). “The focus of attention as observed in visualworking memory tasks: Making sense of competing claims”. Neuropsychologia, 49: 1401-1406.
Chacko, A.; Kofler, M. and Jarrett, M. (2014). “Improving outcomesfor youth with ADHD: A conceptual framework for combinedneurocognitive and skill-based treatment approaches”. ClinicalChild and Family Psychology, 17: 368-384.
Castel, A. D.; Lee, S.S and Humphreys, K. L. (2011). “Memory Capacity, Selective Control, and Value-Directed Remembering in Children With and Without Attention-Deficit / Hyperactivity Disorder (ADHD)”. Neuropsychology, 25(1): 15-24.
Castellanos, F. X.; Sonuga-Barke, E. J. S.; Milham, M. P. and Tannock, R. (2006). “Characterizing cognition in ADHD: beyond executive dysfunction” .TRENDS in Cognitive Sciences, 10(3):117-124.
Duarte, N. A.; Woods, S. P.; Rooney, A.; Atkinson, J. H. and Grant, I. (2012). “The TranslationalMethamphetamine AIDS Research Center (TMARC) Group. Working memory deficitsaffect risky decision-making inmethamphetamine users with attentiondeficit/hyperactivity disorder”. Journal of Psychiatric Research, 46: 492-499.
DuPaul, G. J.; McGoey, K. E.; Eckert, T. L. and VanBrakle, J. (2001). “Preschool childrenwith attention-deficit/ hyperactivity disorder: Impairments in behavioral, social, and school functioning”. Journal of the American Academy of Child and AdolescentPsychiatry, 40(5): 508-515.
Gomez, R.; Gomez, R. M.; Winther, J. and Vance, A. (2014). “Latent profile analysis of working memory performance in asample of children with ADHD”. Journal of Abnormal ChildPsychology, 42: 1-13.
Glass, A. L. and Holyoak K. J. (1986). Cognition. USA: McGraw-Hill.
Gibson, B. S.; Gondoli, D. M.; Kronenberger, W. G.; Johnson, A. C.; Steeger, C. M. and Morrissey, R. A. (2013). “Exploration of an adaptivetraining regimen that can target the secondary memory component ofworking memory capacity”. Memory & Cognition, 41: 726-737.
Gray, S. A.; Chaban, P.; Martinussen, R.; Goldberg, R.; Gotlieb, H.; Kronitz, R.; Hockenberry, M.; and Tannock, R. (2012). “Effects of a computerized working memory training program on working memory, attention, and academics in adolescents with severe LD and comorbid ADHD: a randomized controlled trial”. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 53(12): 1277-1284
Johnstone, S. J.; Roodenrys, S.; Blackman, R.; Johnston, E.; Loveday,K.; Mantz, S. and Barratt, M. F. (2012). Neurocognitive training forchildren with and without AD/HD. ADHD Atten Def Hyp Disord, 4: 11-23.
Kasper, L. J.; Alderson, R. M. & Hudec, K. L. (2012). “Moderatorsof working memory deficits in children with attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD): A meta-analytic review”.Clinical Psychology Review, 32: 605-617.
Kofler, M. J.; Alderson, R. M.; Raiker, J. S.; Bolden, J.; Sarver, D. E. and Rapport, M. D. (2015). “Working memory and intraindividualvariability as neurocognitive indicators in ADHD: Examining competing model predictions”. Neuropsychology, 28: 459-471.
Klingberg, T. (2010). “Training and plasticity of working memory”. Trends in Cognitive Sciences, 14: 317-324.
Klingberg, T.; Forssberg, H. and Westerberg, H. (2002). “Training of Working Memory in Children With ADHD”. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 24(6): 781-791.
Kotwal, D. B.; Burns, W. J. and Montgomery, D. D. (1996). “Computer assistedcognitive training for ADHD a case study”. BehaviorModification, 20: 85-96.
Millichap, J. G. (2010). Attention deficit hyperactivitydisorder handbook: A physician’s guide to ADHD. Springer: New York.
McAuley, T.; Chen, S.; Goos, L.; Schachar, R. and Crosbie, J. (2010). “Is the behavior rating inventory of executive function more stronglyassociated with measures of impairment or executive function?”. Journal of the International Neuropsychological Society, 16: 495-505.
Milton, H. (2010). “Effects of a Computerized Working Memory Training Program On Attention, Working Memory, And Academics, In Adolescents With Severe ADHD/LD”. psychology journal, 1(14): 120-122.
Mohammadi, M. R.; Malmir, N.; Khaleghi, A. and Aminiorani M. (2015).“Comparison of Sensorimotor Rhythm (SMR) and Beta Training on Selective Attention and Symptoms in Children with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD): A Trend Report”. Iran Journal Psychiatry, 10(3): 165-174, [Persian].
Nolan, A. and Morgan, B. (2000). “The role of metacognition in learning”. Journal of Educational Psychology, 50: 49-79.
Pintrich, P. R. (1999). “The role of motivation in promoting and sustaining self- regulatedlearning”. International Journal of Educational Research, 31: 459-470.
Pelham, W. E. and Fabiano GA. (2008). “Evidence-basedpsychological treatment for Attention-deficithyperactivity disorder: An update”. Journal ofClinical Child and Adolescent Psychology, 34: 184-214.
Rapport, M. D.; Orban, S. A.; Kofler, M. J. and Friedman, L. M. (2013). “Do programs designed to train working memory, other executive functions, and attention benefit children withADHD? A meta-analytic review of cognitive, academic and behavioral outcomes”. Clinical Psychology Review, 33: 1237-1252.
Raiker, J. S.; Rapport, M. D.; Kofler, M. J. & Sarver, D .E. (2012). “Objectively-Measured Impulsivity and Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD): Testing Competing Predictions from the Working Memory and Behavioral Inhibition Models of ADHD”. Journal of Abnormal Child Psychology, 40(5): 699-713.
Sadock, B. J. and Sadock, V. A. (2007). Kaplan & Sadok’sSynapsis of psychiatry: Behavioral science/clinical psychiatry. Ippincott Williams &Wilkins.
Shipstead, Z. and Redick, T. S. (2012). Engle RW. Is WorkingMemory Training Effective? Psychological Bulletin, 10. 1037.
Swanson, H. L. and Jerman, O. (2006). “Math disabilities: A selective meta-analysis of the literature”. Review of Educational Research, 76(2): 249-274.
Spiess, M. A; Meier, B. and Roebers, C. M. (2015). “Prospective Memory, Executive Functions, and Metacognition AreAlready Differentiated in Young Elementary School Children”. Swiss Journal of Psychology, 74(4): 229-241.
Spiess, M. A; Meier, B. and Roebers, C. M. (2016). “Development and longitudinal relationships betweenchildren’s executive functions, prospective memory, andmetacognition”. Cognitive Development 38: 99-113.
Tajik-Parvinchi, D.; Wright BAHons, L. and Schachar, R. (2014). “Cognitive Rehabilitation for Attention Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD): Promises and Problems”. Journal of Canadian Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 23(3): 207-218.
Wetzel, M. W. (2009). Medical student participation in an adult ADHDoutpatient clinic: an ideal setting for education in outpatientpsychiatry. Academic Psychiatry, Jan-Feb; 33 (1): 80-1.
 
راهبردهای شناختی در یادگیری
دوره 4، شماره 7
آذر 1395
صفحه 1-21

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار