اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر پیشرفت تحصیلی درس علوم تجربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه بوعلی‌سینا

2 دانشیار گروه روانشناسی دانشگاه بوعلی‌سینا

3 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی درسی دانشگاه بوعلی‌سینا

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر پیشرفت تحصـیلی دانش­آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی در درس علوم بود.
روش: روش تحقیق نیمه­آزمایشی است. جامعه آماری شامل کلیه دانش­آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی ناحیه یک شهر سنندج بود. نمونه­ی آماری این پژوهش 114 نفر (شامل سه گروه آزمایشی 84 نفری و 30 نفر برای گروه گواه) بود. برای جمع­آوری اطلاعات از آزمـون معلم­ساخته استفاده شــد. داده­های جمع­آوری شده به کمک شاخص­های آمار توصیفی و آزمون تحلیل کوواریانس و تحلیل واریانس یک طرفه مورد تجزیه و تحلیل  قرار گرفت.
یافته­ ها: یافته­های پژوهش نشان داد که بین پیشرفت تحصیلی دانش­آموزانی که با استفاده از هریک از راهبردهای شناختی، فراشناختی و یا به­طور همزمان از هر دو راهبرد در درس علوم آموزش دیده بودند با دانش­آموزانی که با این راهبردها آموزش ندیده بودند، تفاوت معناداری وجود داشت و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان آموزش دیده با استفاده از این راهبردها بالاتر از دانش­آموزان گروه گواه بود. به­علاوه بین پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان تحت آموزش راهبردهای سه­گانه نیز تفاوت معناداری وجود داشت و آموزش راهبردهای فراشناختی بیش از دو راهبرد دیگر و راهبرد شناختی بیش از  آموزش همزمان دو راهبرد شناختی و فراشناختی در عملکرد دانش­آموزان گروه آزمایش مؤثر بوده است.
 نتیجه­ گیری: براساس یافته­های این پژوهش می­توان گفت که آموزش راهبردهای شناختی و فـراشناختی بر پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان پایه پنجم ابتدایی در درس علوم تجربی مؤثر بوده است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The effectiveness of instructing cognitive and metacognitive strategies on academic achievement in experimental science lesson

نویسندگان [English]

  • YAHYA marofi 1
  • rasoul kord koghabi 2
  • lotf allah saed mocheshi 3
چکیده [English]

Introduction: The main purpose of this research was to determine the effectiveness of instructing cognitive and metacognitive strategies on female student’s academic achievement in experimental science lesson of the5th grade of primary school in Sanandaj city.
Methods: The quasi-experimental has been used as research method. The statistical population included all the female students of the 5th grade of primary school of Sanandaj City. The statistical sampling of this research is 114 students who had been selected by multi-stage cluster sampling method through the statistical population. A teacher-made test has been used in order to gather the data. The collected data were analyzed by using descriptive statistical methods and Manova and Ancova tests..
Results: The finding showed that there was a significant positive correlation between used cognitive learning strategies and the students’ averages (p≤0.001). There was a significant positive correlation between used metacognitive learning strategies and the students’ averages scores (p≤0.001). Also there was a significant difference between metacognitive strategies and cognitive students’ average scores of using cognitive and meta-cognitive strategies (p≤0.04). The use of both cognitive and metacognitive learning strategies is effective in academic achievement.
 Conclusion: The research finding showed that the difference between control and experimental group in academic achievement is significant, Thus, we can conclude that the teaching of cognitive and metacognitive strategies was effective on the academic achievement of students in experimental science lesson.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive and metacognitive strategies
  • Academic achievement
  • primary school
ابراهیمی قوام­آبادی، صغری (1377)؛ اثربخشی سه روش آموزش راهبردهای یادگیری (آموزش دوجانبه) توضیح مستقیم و چرخه افکار بر درک مطلب حل مسأله، دانش فراشناختی، خودپنداره تحصیلی و سرعت یادگیری در دانش­آموزان دختر دوم راهنمایی معدل پایین­تر از 15 شهر تهران، رساله دکتری، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی.
پرویز،کورش و شریفی، مسعود (1390)؛ رابطه راهبردهای شناختی و فراشناختی با میزان موفقیت تحصیلی دانش­آموزان شهری و روستایی مقطع متوسطه، فصلنامه راهبردهای آموزش، دوره 4، شماره 1: 1-6.
زرین­جویی، محمد (1383)؛ بررسی تأثیر آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی (روش آموزش دوجانبه) بردرک مطلـب وحل مسأله دانش­آموزان سال دوم راهنمایی شهر خرم­آباد در سال تحصیلی 82-1383. پایان­نامه کارشناسی­ارشد. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شهید بهشتی.
سیف، علی اکبر (1379)؛ روانشناسیپرورشی، تهران: انتشارات آگاه.
سیف، علی اکبر و مصرآبادی، جواد (1382)؛ اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری بر سرعت خواندن، یادداری و درک متون مختلف، فصلنامه تعلیم وتربیت، سال 19، شماره 2: 37-54.
عباباف، زهرا (1375)، مقایسه استراتژی­های یادگیری دانش­آموزان قوی و ضعیف دوره دبیرستان مناطق 2، 4، 11 شهر تهران در سال تحصیلی 75-74، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی.
عباباف، زهرا (1387)؛ مقایسه راهبردهای شناختی و فراشناختی دانش­آموزان دوره متوسطه به تفکیک سطح توانایی، رشته تحصیلی و جنسیت و ارائه پیشنهادهایی در حوزه برنامه درسی، فصلنامه نوآوری­های آموزشی، شماره­ی 25، سال هفتم: 119-150.
غباری­بناب، باقر و آدم­زاده، فاطمه (1386)؛ تأثیر به­کارگیری راهبردهای شناختی و فراشناختی در بهبود انشای دانش­آموزان با اختلالات یادگیری در مقطع ابتدایی، مجله روان­شناسی و علوم تربیتی، سال سی و هفتم، شماره 1: 57-71.
فردانش، هاشم (1388)؛ مبانینظریتکنولوژیآموزشی، تهران: انتشارات سمت.
فولادچنگ، محبوبه (1384)؛ بررسی تأثیر آموزش فراشناختی بر پیشرفت تحصیلی درس ریاضی، فصلنامه نوآوری­های آموزشی، سال چهارم، شماره14: 149-162.
کارشکی، حسین (1381)؛ تأثیر آموزش راهبردهای فراشناختی بر درک مطلب دانش­آموزان، مجله روان‌شناسی 21، سال ششم، شماره 1: 63-84.
کریمی، یوسف (1382)؛ اختلالاتیادگیری، تهران: نشر ساوالان.
کیمیایی، سیدعلی و غریب ، سمیه (1388)؛ بررسی رابطه بین راهبردهای یادگیری و سبک­های اسناد در دانش­آموزان مقطع متوسطه، مجله علوم رفتاری، دوره سوم، شماره دوم: 99-104.
گیج، نیت ل و برلاینر، دیوید سی (1374)؛ روانشناسیتربیتی، ترجمه: غلامرضا خویی­نژاد و همکاران، مشهد: انتشارات حکیم فردوسی.
متولی، سیدمحمد  (1376)؛ بررسی تأثیر آموزش راهبردهای فراشناختی بر خواندن، درک مطلب و سرعت یادگیری دانش­آموزان کلاس­های اول دبیرستان­های دخترانه شهرستان فردوس، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی  دانشگاه علامه طباطبایی.
ملکی، بهرام (1384)؛ تأثیر آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر افزایش یادگیری و یادداری متون درسی مختلف، فصلنامه تازه­های علوم شناختی، سال 7، شماره 3: 42-50.
یعقوبی،ابوالقاسم (1383)؛ تأثیر آموزش راهبردهای فـراشناختی بر بهبود عملکـرد خواندن دانش­آموزان نارساخوان پسر پایه­های چهارم و پنجم ابتدایی شهر همدان، رساله دکتری روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی.
یوسف زاده، محمدرضا و معروفی، یحیی (1389)؛ تدریسحرفه­ای، همدان: انتشارات دانشگاه بوعلی­سینا.
Anderson, N. J. (2002); The role of metacognition in second Language Teaching and Learning. Birgham Young University, Eric Digest.
Blakey, E. and Spence, S. (1998); http://www.mommytips.com/article/ education/Developing% 20 Metacognition.htm.
Coskun, A. (2010); The effect of metacognitive strategy training on the listening performance of beginner students. Novitas-ROYAL (Research on Youth and Language), 4 (1): 35-50.
Coutinho, S., Hastings, K., Skowronski, J. and  Britt, M. (2005). Metacognition, need for cognition and use of explanations  during  ongoing  learning  and  problem solving. Learning and   Individual  Differences,15: 321 – 337.
Fouché, J., Lamport, M. A. (2011); "Do Metacognitive Strategies Improve Student Achievement in Secondary Science Classrooms?, "Christian Perspectives in Education, 4(2). From http://digitalcommons.liberty.edu/cpe/vol4/iss2/4.
Karigan, K. (2006); Metacognition and its implication on pedagogy. The Journal for Independent School Educator, 4/4: 1-2.
Khezrlou, S. (2012); The Relationship between Cognitive and Metacognitive Strategies, Age, and Level of Education. The Reading Matrix.12(1): 50-61.
Kurnaz, M, A and Çimer, S, O. (2010); How do students know that they have learned? An investigation of students’ strategies. Procardia Social and Behavioral Sciences 2: 3666–3672.
Lin, X. D., Schwartz, D. L. and Hatano, G. (2005); “Toward Teachers’ Adaptive Metacognition.” EducationalPsychologist. 40(4): 245- 255.
Pilten, P., Yener, D. (2010); Evaluation of metacognitive knowledge of 5th grade primary schoolstudents related to non-routine mathematical problems. Procardia Social and Behavioral Sciences 2: 1332–1337.
Shannon, S. V. (2008); Using Metacognitive Strategies and Learning Styles to Create Self-Directed Learners. Journal of Institute for Learning Styles.1: 14-28. 
Temur, T., Kargin, T ., Bayar, A, S. & Bayar, V. (2010); Metacognitive awareness of grades 6, 7 and 8 students in reading process . Procardia Social and Behavioral Sciences 2: 4193–4199.
Veenman, M, V, J. & Spaans. M. A. (2005); Relation between intellectual and metacognitive skills: Age and task differences. Learning and Individual Differences. 15: 159–176.
Weinstien, CE. and Hume, L. M. (1998); study strategies for lifelong learning. Washington D.C: American Psychology Association.